Η εικόνα και το κείμενο στα
εικονογραφημένα βιβλία θα πρέπει να ανταποκρίνονται στην αντιληπτικότητα της
ηλικίας στην οποία απευθύνονται (Βικάλη – Συρογιαννοπούλου, 1990, όπ. ανάφ. στο
Ε. Κανταρτζή, 2002).
Κάποιοι μελετητές, όπως οι Sulla, Burt & Worf θεώρησαν ότι η πορεία της εικαστικής
έκφρασης περνάει από διάφορα στάδια. Σύμφωνα με τον Luquet (όπ.
ανάφ. στο Ε. Κανταρτζή, 2002), αυτά τα στάδια είναι τα εξής:
1) το στάδιο του «τυχαίου ρεαλισμού»
στο οποίο τα παιδιά 2 – 4 χρόνων, απλώς μουτζουρώνουν, δείχνοντας κάποιο
ενδιαφέρον για το αποτέλεσμα.
2) Το στάδιο του «ελλιπούς ρεαλισμού
στο οποίο τα παιδιά 4 – 6 χρόνων, προσπαθούν να αναπαράγουν την εικόνα, εφόσον
έχουν ανακαλύψει τη σχέση εικόνας και αντικειμένου, και έχοντας ως αγαπημένο
μοτίβο το ανθρώπινο σχήμα.
3) Το στάδιο του «διανοητικού ρεαλισμού», στο
οποίο τα παιδιά 7 – 8 χρόνων παριστάνουν όχι αυτά που βλέπουν, αλλά ό,τι
θυμούνται και όλα όσα γνωρίζουν γι’ αυτά, π.χ. ζωγραφίζουν το ανθρώπινο προφίλ
με δυο μάτια, το σπίτι σαν να είναι διάφανο κτλ.
4) Το στάδιο του «οπτικού ρεαλισμού»,
στο οποίο τα παιδιά 9 – 10 χρόνων ζωγραφίζουν τείνοντας να μιμηθούν τη
ζωγραφική των ενηλίκων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις του Γ. Δ. Κιτσαρά (1993), ο
οποίος αναφέρει ότι η παιδική ηλικία θα μπορούσε να διαιρεθεί σε δυο περιόδους,
οι οποίες έχουν άμεση σχέση με την αναλογία εικόνας και κειμένου στα
εικονογραφημένα βιβλία. Η πρώτη περίοδος
καλύπτει την ηλικία των 3 – 3 ½ έως 7 χρόνων, η οποία καλείται ως
«ηδονοκρατική» περίοδος. Η περίοδος αυτή
υποδιαιρείται σε προσχολική και πρωτοσχολική, όπου οι συμβολιστικοί μηχανισμοί
βρίσκονται στο στάδιο της εξέλιξης. Σε
αυτή την ηλικία, το παιδί ελάχιστα ενδιαφέρεται για το κείμενο και τον λόγο και
δίνει μεγαλύτερη προσοχή στα οπτικά – εικαστικά σύμβολα, τα οποία όταν είναι
ποιοτικά, ανταποκρίνονται στην αντιληπτική του ικανότητα και κυριαρχούν τα
ζεστά και φωτεινά χρώματα, τα οποία σαγηνεύουν το παιδί.
Η δεύτερη περίοδος καλύπτει την ηλικία
των 7 – 14 χρόνων, η οποία καλείται και ως «λυτρωτική» περίοδος. Σε αυτή την περίοδο το παιδί επιζητεί όλο και
περισσότερο κείμενο, χωρίς να το αφήνει αδιάφορο και η εικονογράφηση. Αξίζει να έχουμε κατά νου ότι η σχέση εικόνας
– κειμένου στο εικονογραφημένο βιβλίο είναι αντιστρόφως ανάλογη της ηλικίας του
παιδιού (Γ. Δ. Κιτσαράς, 1993).
Τα παραπάνω, λοιπόν, εξηγούν ότι ο
τρόπος που τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις εικόνες και το κείμενο διαφέρει και
εξαρτάται από την ηλικία και γι’ αυτό είναι σημαντικό εμείς οι γονείς ή οι
εκπαιδευτικοί κ.τ.λ. να διακρίνουμε τα βιβλία που θέλουμε να προσφέρουμε στα
παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους, δίχως βέβαια αυτό να γίνεται με απόλυτο,
επιτακτικό ή περιοριστικό τρόπο. Δεν πρέπει λόγου χάρη να μαλώνουμε ένα παιδί
που επιθυμεί να ξεφυλλίσει το βιβλίο που ανήκει στο μεγαλύτερης ηλικίας
αδελφάκι του, αλλά με χαμόγελο και με ένα ευχάριστο τρόπο μπορούμε να
καθοδηγούμε το παιδί προς τα πιο κατάλληλα για την ηλικία του βιβλία.
Πηγές:
Ε., Κανταρτζή, 2002, Ιστορική Αναδρομή
Της Εικονογράφησης Των Παιδικών Και Σχολικών Βιβλίων, Αθήνα, Εκδ. Οίκος Αδελφών
Κυριακίδη.
Γ., Δ., Κιτσαράς, 1993, Το
εικονογραφημένο Βιβλίο Στη Νηπιακή Και Πρωτοσχολική Ηλικία, Μία θεωρητική Και
Εμπειρική Προσέγγιση, Αθήνα, Εκδ. Παπαζήση.
